Freelancer Sitelerinde Vergilendirme – I

Freelancer sitelerinde vergilendirme nasıl olmalıdır, bu sitelerde freelance gelir elde edenlerin Gelir Vergisi ve KDV yönünden vergisel yükümlülükleri nelerdir?  Bu bölümde pazar ortamı sunan freelancer siteleri bakımından açıklanmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler: Freelancer Sitelerinde Vergi , Freelancer Vergilendirme , freelance vergi , dijital ekonomi

Freelance, herhangi bir kişiden veya kurumdan bağımsız olarak çalışmak olarak tanımlanabilir. Freelancer ise bu şekilde çalışan kişilere verilen isimdir ve bu kişiler genellikle internet üzerinde; yazılım, web tasarımı, makale yazarlığı, SEO (search engine optimization – arama motoru optimizasyonu) gibi teslim ve hizmet ifalarını yerine getirirler. Freelancer siteleri ise freelance olarak çalışan kişileri, ürün veya hizmet tedarik etmek isteyen kişiler ile buluşturan dijital platformlardır. Bu kişiler kendi bünyesi dışından ürün veya hizmet tedarik etmek isteyen kurumlarda olabilmektedir. Türkiye’de hizmet veren freelancer sitelerinin yayınladığı verilere bakıldığında Türkiye’de kayıtlı internet üzerinden freelance çalışanların sayısı 40.000 (Türkiye’de kurulmuş freelancer sitelerinin yayımladığı veriler ile tahmin edilmiştir.) civarındadır. Çalışmada freelance faaliyetini internet üzerinden sürdüren kişiler ele alınacak ve çalışmanın bu bölümünde pazar ortamı sunan freelancer sitelerinde vergilendirme konusu ele alınacaktır. 

Pazar Ortamı Sunan Freelancer Siteleri Nasıl Çalışır

Pazar (müzayede) ortamı sunan freelancer siteleri, hizmet ve ürün sunan freelancerlar ile hizmet ve ürün talep edenlerin aynı platformda buluşmasını ve iletişim kurmasını sağlamaktadırlar. Bu tür freelancer sitelerinde,

• Hizmet veya ürün talep eden teklif verir veya hazırda kendisine uygun olan teklifi kabul eder,
• Teklif bedeli freelancer sitesinin havuz hesabına yatırılır,
• Freelancer çalışmayı hazırlayıp, teslim eder,
• Hizmet veya ürünü talep eden, çalışmayı kabul ettikten sonra, freelancera yapılacak ödemeyi onaylar,
• Freelancer sitesi, freelancera ödemesini yaparken teklif bedeli üzerinden komisyonunu alır.

Ürün mü Hizmet mi?

Konuyu vergi mevzuatı açısından ele almadan önce freelancer sitelerinde işleme konu olanın ürün mü yoksa hizmet mi olduğunun tespit edilmesi gerekmektedir. Ürün, belirli bir uğraşı ile farklı unsurların bir araya getirilmesi sonucunda bunlardan yeni bir fiziki veya sanal şeylerin ortaya çıkarılmasıdır. Buna göre bir yazılımcının java, android gibi programlama bilgilerini bir araya getirerek ortaya çıkardığı mobil uygulama ürün olarak nitelendirilecektir.

Hizmet ise var olan bir şeyin sürdürülmesi, iyileştirilmesini sağlayan uğraşı olarak tanımlanabilir. Buna göre, web sitesi olan bir kişinin arama motoru optimizasyonu için bir SEO uzmanından destek alması, hizmet faaliyetidir. Ürün ve hizmet olarak verilen örneklerin her ikisinin de freelancer sitelerinde bulunması mümkündür. O halde freelancer siteleri hem ürün hem de hizmet tedarik alanları olarak kullanılabilmektedir. Ancak elektronik ortamda ürün teslimlerinin yurt dışındaki müşterilere de yapılabiliyor olması elektronik ihracat kavramını ortaya çıkarmaktadır ki bu konu başlı başına bir çalışma konusudur. Bu nedenle çalışmada freelancer sitelerinde teslimi yapılan ürünlerin elektronik ihracatı konusuna değinilmeyecektir.

Freelancer sitelerinde elde edilen kazançların vergilendirilmesi ise sistemin çalışmasına göre farklılık arz etmektedir. Bu nedenle vergilendirmenin nasıl olması gerektiği freelancer sitesinin işleyişine göre ayrı başlıklar halinde ele alınacaktır.

Gelir Vergisi:

Gelir Vergisi yükümlülükleri bakımından esas soru işareti doğuracak taraf, freelancerlar olduğundan, yalnızca freelancerların gelir vergisi ödevleri üzerinde durulacaktır.

İnternet üzerinde hizmet veren freelancerlar ihtisas ve mesleki bilgi gerektiren, yazılım, web tasarım, SEO, makale yazarlığı gibi uğraşlarda bulunduklarından ve herhangi bir işverenin kumandası altında olmadıklarından icra edilen faaliyet serbest meslek türündedir. Nitekim Gelir Vergisi Kanunu’nun 65. Maddesinde serbest meslek faaliyeti; sermayeden ziyade ilmi veya mesleki bilgiye dayanan işlerin, işverene tabi olmadan şahsi sorumluluk altında yapılması olarak tanımlanmıştır.

Freelance olarak serbest meslek ile iştigal edenlerin, söz konusu iştigalinin sürekli olması halinde “serbest meslek faaliyet” türünde gelir vergisi mükellefiyeti tesis etmesi gerekmektedir. Bununla birlikte, serbest meslek türünde kazanç elde edenler, Gelir Vergisi Kanunu’nun 85. Maddesi gereği, kazanç elde etmeseler dahi yıllık gelir vergisi beyannamesi vermek zorundadırlar. Bu noktada iştigalin “süreklilik” ölçüsünün ne olacağı sorusu akıllara gelebilecektir. Vergi kanunları bakımından süreklilik birçok mecrada “yıl içinde birkaç defadan fazla” şeklinde tanımlanmaktadır. Ancak kanaatimizce, bu kıstas süreklilik kavramını açıklamak için yeterli değildir. İştigal bakımından süreklilik olduğuna kanaat getirmek için kazanç getirici uğraşın birbirini takip eden dönemler bakımından tüm unsurları ile değerlendirilmesi gerekmektedir. Zira Vergi Usul Kanunu’nun 3/B. Maddesi’nde, vergilendirmede vergiyi doğuran olay ve bu olaya ilişkin muamelelerin gerçek mahiyetinin esas olduğu belirtilmiştir. Bununla birlikte eğer vergi incelemesi ile süreklilik unsuru sonuca bağlanacak ise, denetim elemanının kanaatinin de önemli olduğu bilinmelidir.

Serbest meslek kazancı elde edenler için Gelir Vergisi Kanunu’nun 18. Maddesinde bir istisna hükmüne yer verilmiştir. Madde hükmüne göre, ressam, bilgisayar programcısı ve mucitlerin ortaya çıkardığı bilgisayar yazılımı, makale, bilimsel araştırma ve inceleme, röportaj, karikatür, fotoğraf, video gibi eser sayılabilecek ürünleri sebebiyle elde ettiği kazançlar gelir vergisinden istisna edilmiştir. Yasa hükmünde web tasarımı açık bir şekilde belirtilmemiş olsa da söz konusu iştigal sermayeden ziyade mesleki bilgiyi gerektirdiğinden ve tasarım-yazılım becerisi ihtiva ettiğinden kanaatimizce, söz konusu istisna hükmü kapsamında değerlendirilmelidir. Dolayısıyla G.V. 18. Madde kapsamında olan bu kişilerin kazançları, yalnızca yukarıda sayılanlar içinde ise yıllık gelir vergisi beyanında bulunmayacaklardır.

Bu maddeye göre istisnadan yararlanabilmek için ortaya çıkarılan ürünün 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu uyarınca eser sayılması gerekmektedir. Bunun için ise 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu ile belirlenmiş eser gruplarından hangisinde yer aldığına dair bir yazı almak üzere Telif Hakları Genel Müdürlüğü’ne başvuru yapılması gerekir. Söz konusu belgenin alınması halinde de Maliye Bakanlığı birimlerine (Defterdarlık, Vergi Dairesi Başkanlıklarına) başvuru yapılacaktır. Gelir vergisi muafiyetinden faydalanıp faydalanılamayacağı konusundaki kararı Maliye Bakanlığı vermektedir. Ancak, yapılan teslim veya hizmet gelir vergisi 94. Maddede sayılanlar için ise, bu kişiler tarafından freelancerlara yapılan ödemeler üzerinden gelir vergisi tevkifatı her halükarda yapılacaktır.

Katma Değer Vergisi:

1. Freelancer Sitesi Açısından,

 Yukarıda açıklanmaya çalışıldığı üzere bu tip freelancer siteleri yapılan işin toplam tutarı üzerinden, sistem havuzunda olan bedelden kendi komisyonunu almakta ve geri kalanı freelancera ödemektedir. Dolayısı ile bu tip sistemler, içerik talep eden ile içerik oluşturanları bir araya getirme hizmeti sunmaktadır.

Gelir Vergisi Kanunu’nun 37. Maddesinde sermayeye dayalı organizasyonların ticari kazanç hükmünde olduğu belirtilmiş ve KDV Kanunu’nun 1.maddesinde Türkiye’de yapılan ticari kapsamdaki hizmetlerin KDV’ye tabi olduğu belirtilmiştir. Bu doğrultuda yapılan aracılık hizmeti KDV’ye tabi olacak, komisyon bedeli KDV dahil tutar üzerinden tahsil edilirken freelancera KDV’li fatura düzenlenecektir. KDV’li fatura düzenleme hususunda freelancerların vergi mükellefi olup olmamasının bir önemi bulunmamaktadır.

2. Freelancer Açısından,

Freelance iştigalin sürekli olarak yapılması halinde, teslimin Türkiye’de yapılması veya hizmetin Türkiye’de yapılması veya hizmetten Türkiye’de faydalanılması halinde, ilgili kanunun 1. Maddesi gereği işlemler KDV’ye tabi olacaktır. Dolaysıyla freelancerın KDV mükellefiyeti tesis edip, yaptığı teslim veya hizmetler için KDV’li fatura düzenlemesi gerekmektedir.

Ancak freelancerların Gelir Vergisi Kanunu’nun 18. Maddesi’nde istisna kapsamındaki teslim ve hizmetleri münhasıran aynı Kanunun 94 üncü maddesinde belirtilen kişi, kurum ve kuruluşlara yapanların hesaplayacağı KDV’nin bu kişi veya kuruluşlar tarafından sorumlu sıfatıyla beyan edilmesi mümkün bulunmaktadır. Serbest meslek erbabının bu uygulamadan faydalanabilmesi için KDV mükellefiyetinin sadece Gelir Vergisi Kanununun 18 inci maddesi kapsamına giren işlemlerden ibaret olması ve işlemlerinin tamamının aynı Kanunun 94 üncü maddesinde sayılan kişi, kurum ve kuruluşlara yapılması gerekmektedir. Bu şartların sağlanması halinde freelancerın KDV beyanında bulunmasına gerek yoktur.

Diğer bir husus freelancer hizmet ifasını yurt dışında mukim (yerleşik) olan kişi veya kuruma yaparsa KDV yükümlülüğünün nasıl olacağıdır. KDV Kanunu’nun 12. Maddesinde, yurt dışındaki müşterilere yapılan hizmetler, hizmet ihracatı kapsamına alınmış ve KDV’den istisna edilmiştir. Aynı maddede “yurt dışındaki müşteri” ikametgahı, işyeri, kanuni ve iş merkezi yurt dışında olan alıcılar ile yurt içinde bulunan bir firmanın yurt dışında kendi adına müstakilen faaliyet gösteren şubelerini ifade etmektedir. Freelancerın yapmış olduğu hizmetin, yurt dışındaki müşteri için yapılmış sayılması için ise KDV Kanunu’nun 12/2. Maddesi ve KDV Genel Uygulama Tebliği’nde yer alan,

– Hizmetin yurtdışındaki bir müşteri için yapılması,

– Hizmetten yurtdışında faydalanılması,

– Hizmetin yurtdışındaki bir müşteri için yapıldığının, yurtdışındaki müşteri adına düzenlenen fatura ve benzeri belge ile tevsik edilmesi gerekmektedir.

Fotoğraflar: jfruscione.files.wordpress.com, i.kinjaimg.com, holykaw.alltop.com