Çalışmanın ilk bölümünde ( freelancer sitelerinde vergilendirme – I ) freelancer tanımı yapılarak, freelance çalışanların ürün mü hizmet mi sundukları açıklanmaya çalışılmış ve pazar ortamı sunan freelancer siteleri üzerinden vergilendirmeye yönelik açıklamalarda bulunulmuştur. Bu bölümde ise “tedarikçi” şeklinde çalışan freelancer siteleri ve freelancerların Gelir Vergisi Kanunu ve KDV Kanunu yönünden yükümlülükleri konusunda açıklamalar yapılacaktır.
Anahtar Kelimeler: Freelancer Sitelerinde Vergi , Freelancer Vergilendirme , freelance vergi , dijital ekonomi
Tedarikçi Freelancer Siteleri
Tedarikçisi şeklinde çalışan freelancer siteleri, sistemine kayıtlı freelancerlardan önceden belirledikleri kategorilerdeki çalışmaları satın alıp bu çalışmaları ürün veya hizmet talep edenlere pazarlarlar. İşleyiş şu şekilde gerçekleşir;
- Ürün veya hizmet talep edenler sisteme kayıt yapar ve içerik talebinde bulunur,
- Talep edilen içeriğe göre freelancer sitesi maliyeti hesaplar,
- Freelancer sistesi hazırladığı içeriği onayladığı freelancerdan çalışmayı satın alır,
- Freelancer sitesi satın aldığı bu içeriği üzerine kendi karını ekleyerek, içerik talep edene önceden anlaşmış oldukları bedel üzerinden teslim eder.
Görülebileceği gibi bu şekilde işleyen freelancer siteleri teklif tutarı üzerinden komisyon alarak değil, alım-satım karı üzerinden kazanç elde eder. Dolayısı ile bu sistemde içeriği talep eden ile freelancer doğrudan karşılaşmamaktadır.
Gelir Vergisi Kanunu
Freelancer Sitesi Açısından,
Tedarikçisi şeklinde çalışan sistemlerde, içerik talep edene sunulacak çalışmanın öncelikle içeriği hazırlayandan satın alındığı, üzerinde kar eklenerek içerik talep edene tesliminin sağlandığı yukarıda açıklanmaya çalışılmıştır. Ancak her ne kadar sistemin adı freelance olsa da bu noktada içeriği oluşturan kişiye yapılan ödeme, ücret mi yoksa serbest meslek erbabına yapılan ödeme mi sorusu akıllara gelebilecektir. Zira yapılan ödemenin muhteviyatı farklı vergisel ödevleri gerektirmektedir.
Ücret, Gelir Vergisi Kanunu’nun 61. Maddesinde bir işverene tabi yani onun idaresinde ve belirli bir iş yerine bağlı olarak çalışanlara hizmetleri karşılığında ödenen para veya maddi karşılığı olan menfaatler olarak tanımlanmıştır. Freelance çalışanların uzaktan hizmet vermesi nedeniyle konuya 20 Mayıs 2016 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren İş Kanunu İle Türkiye İş Kurumu Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunu açısından baktığımızda ise, anılan Kanun’un 2. Maddesinde “uzaktan çalışma”nın tanımı yapılmıştır. Buna göre; uzaktan çalışma; işçinin, işveren tarafından oluşturulan iş organizasyonu kapsamında iş görme edimini evinde ya da teknolojik iletişim araçları ile iş yeri dışında yerine getirmesi esasına dayalı ve yazılı olarak kurulan iş ilişkisidir. Yazılı bir iş sözleşmesini gerektiren “uzaktan çalışma” şekli için sözleşmede bulunması gereken ana unsurlar ise “işin tanımı, yapılma şekli, işin süresi ve yeri, ücret ve ücretin ödenmesine ilişkin hususlar, işveren tarafından sağlanan ekipman ve bunların korunmasına ilişkin yükümlülükler, işverenin işçiyle iletişim kurması ile genel ve özel çalışma şartlarına ilişkin hükümler ” olarak kanunda belirtilmiştir.
Hizmet tedarikçisi şeklinde çalışan freelancer siteleri sistemin kullanılmasına dair genel bir sözleşme yapıyor olsa dahi, bu sözleşmeler iş sözleşmesi muhteviyatı taşımadığı için iş sözleşmesi hükmünde olmayacaktır. Dolayısıyla gerek Gelir Vergisi 61. Madde hükümleri gerekse uzaktan çalışma esaslarına dair yasa hükümleri göz önünde bulundurulduğunda, söz konusu çalışma şekli, bir hizmet akdine bağlı değildir, freelance’e içerik başına bedel ödemesi yapılmaktadır. Bu nedenle ödenen para veya maddi menfaat, ücret sayılamayacaktır.
Freelacer’a yapılan ödemenin serbest meslek erbabına yapılan ödeme olduğu kabulünden hareketle, site sahibi kişi veya kurumun söz konusu ödemelerden gelir vergisi tevkifatı yapma yükümlülüğü vardır. Gelir Vergisi Kanunu’nun 94. Maddesinde, kamu idare ve müesseseleri, iktisadî kamu müesseseleri, sair kurumlar, ticaret şirketleri, iş ortaklıkları, dernekler, vakıflar, dernek ve vakıfların iktisadî işletmeleri, kooperatifler, yatırım fonu yönetenler, gerçek gelirlerini beyan etmeye mecbur olan ticaret ve serbest meslek erbabı, zirai kazançlarını bilanço veya ziraî işletme hesabı esasına göre tespit eden çiftçilerin, serbest meslek erbabına yaptıkları ödemeleri (avans olarak ödenenler dahil) nakden veya hesaben yaptıkları sırada, istihkak sahiplerinin gelir vergilerine mahsuben tevkifat yapmaya mecbur oldukları belirtilmiştir. Buna göre freelancer sitesinin, freelancerlara yapmış oldukları ödemelerden;
a) Eğer yapılan iş Gelir Vergisi Kanunu 18. Maddesi kapsamında ise, %17
b) Gelir Vergisi 18. Madde kapsamına alınamayacak türde bir serbest meslek faaliyeti söz konusu ise %20 oranında gelir vergisi tevkifatı yapılması gerekmektedir.
Yukarıda açıklanmaya çalışılan vergi uygulaması Türkiye’de mukim (yerleşik) kişiler için söz konusudur. Ancak internetin fiziki sınırlardan bağımsız bir platform olması nedeni ile yurt dışında mukim kişilerde Türkiye’de hizmet veren bir freelance sitesine pek tabi dahil olabilecektir. Bu kişiler vergi literatüründe dar mükellef olarak adlandırılmıştır. Gelir Vergisi Kanunu’nun 94. Maddesinde yukarıda sayılanların dar mükelleflere yapmış oldukları telif ve patent hakkı ödemeleri için %20 oranında gelir vergisi tevkifatı yapması gerektiği belirtilmiştir. Freelancelerin hazırladığı içeriklerin telif ve patent hakkı tesis etmesine imkan veren özgün çalışmalar olduğu göz önünde alındığında, ilgili madde hükmüne göre vergi kesintisi yapılması gerekmektedir. Ancak dar mükelleflere yapılan ödemeler üzerinden yapılan tevkifatlar da çifte vergilendirme anlaşmaları hükümlerinin saklı olduğunun bilinmesi gerekmektedir.
Freelancer Açısından
İlk bölümde de açıklanmaya çalışıldığı üzere kişinin elde ettiği gelir sadece G.V. 18. Madde kapsamında ise freelancer sitesinin yapacağı tevkifat nihai vergilendirme olacak ve kişinin gelir vergisi beyanında bulunmasına gerek olmayacaktır. Ancak tersi durumda ise her ne kadar yapılan ödemeden tevkifat yapılmış olsa da freelancer, serbest meslek erbabı olarak mükellefiyet tesis etmeli ve gelirlerini beyan etmelidir. Çünkü anılan Kanun’un 85.maddesinde serbest meslek erbabının kazanç elde etmese dahi gelir vergisi beyannamesi vermek zorunda olduğu belirtilmiştir. Yapılan tevkifatın ise beyannamede hesaplanan vergiden mahsup edilebileceği tabiidir.
Katma Değer Vergisi:
Freelancer Sitesi Açısından
Freelancer sitesinin KDV yönünden yükümlüğü hem içeriği sunduğu kişiye karşı hem de freelancer’ın KDV mükellefi olmaması halinde freelancer’dan aldığı hizmet içindir. Bu yükümlülükler ayrı ayrı açıklanacak olursa;
KDV 1. Maddesi hükmü gereği Türkiye’de yapılan ticari, sınai, zirai ve serbest meslek faaliyeti kapsamında yapılan teslim ve hizmetler KDV’ye tabidir. Freelancer sitesi bir başkasından aldığı içeriği başka bir kişiye satmaktadır. Burada söz konusu olan her ne kadar her ne kadar sermaye-emek karışımı bir faaliyette olsa, iştigalin ağırlığı sermaye üzerinedir. Gelir Vergisi 37. Madde’de sermaye yoğun organizasyonların ticari faaliyet olduğu ifade edilmiştir. Freelancer sitesinin burada yapmış olduğu ticari bir iştigaldir. İşlemde söz konusu olan ise işin mahiyetine göre ürün veya hizmet olabilmektedir. Dolayısıyla freelancer sitesi içerik talep edenlere yapmış olduğu teslim veya hizmet ifası KDV’li fatura düzenleyecektir.
Her ne kadar Türkiye’de mukim kişilere sağlanan hizmet tedariğinde yukarıda anlatılan yol izlenecekse de yurt dışında mukim olanlara hizmet verilmesi halinde ise I. Bölümde Freelancer Açısından başlıklı bölümde belirtilen şartlarının sağlanması halinde, teslimler KDV’den istisna olacak ve KDV iadesi mümkün olabilecektir.
Freelancer sitesinin freelancerlardan tedarik ettiği ürün ve hizmetler için eğer freelancer Türkiye’de mukim ve gerçek usulde KDV mükellefiyeti yoksa gider pusulası düzenlenecektir. Ancak, gerçek usulde vergi mükellefi olmayanlardan mal satın alanların veya iş yaptıranların, satın aldıkları mal veya yaptırdıkları işler karşılığında düzenleyecekleri gider pusulası ve müstahsil makbuzunda KDV hesaplanmadığı ve gösterilmediği bilinmelidir. Dolayısıyla bu mükelleflerden mal ve hizmet satın alanların indirim hakları bulunmamaktadır. Freelacerın G.V. 18 kapsamında olup gerçek usulde KDV mükellefi olması durumunda ve freelancer sitesinden talep etmesi halinde, KDV 9. madde hükmü gereği, freelancer sitesi sorumlu sıfatı ile KDV beyanında bulunabilecektir. Aynı şekilde freelancer yurt dışında mukim bir kişi ise yine KDV Kanunu’nun anılan maddesi gereği tam tevkifat yapılarak sorumlu sıfatı ile KDV beyanında bulunulması gerekmektedir. Ancak yurt dışındaki kişi adına KDV beyan edilmesi gerekliliği, yurt dışında mukim olanın faaliyetinin sürekli olması halinde söz konusudur.
Freelancer Açısından
Freelancerın yapmış olduğu işlerin sürekli olduğu varsayımında KDV mükellefiyeti tesis edilmesi gerekmektedir. Dolaysıyla freelancer, freelancer sitesine vermiş olduğu içerik hizmeti veya ürün tedariği için KDV’li fatura düzenlemelidir. Ancak I. Bölümde Freelancer Açısından başlıklı bölümde açıklanmaya çalışıldığı üzere eğer sağlanan içerik G.V. 18 kapsamında ise freelancer KDV beyan sorumluluğunu freelancer sitesinden talep edebilir. Yapılan serbest meslek faaliyetinin G.V. 18 kapsamında olmaması veya madde hükmüne dahil olduğunun tevsik edilmemesi halinde ise freelancerın KDV mükellefiyeti tesis etmesi gerekmektedir.
Değerlendirme
İnternetin iş yaşamı için sağladığı ve gelecekte daha da kendini hissettirecek özelliği, düşük sabit maliyet sağlayarak normalde sermaye yetersizliği nedeni ile girişim ortaya koyamayacakları da iş yaşamına dahil edebilmesidir. Zira hali hazırda internet erişimi olan her kes kişisel becerisi, mesleki bilgisi ile bir girişim ortaya koyabilmekte ve ekonominin arz kesimine dahil olabilmektedir.
2014 yılında yapılan bir araştırmada 2020 yılında genellikle serbest meslek kazanç türünde gelir elde eden freelance çalışanların tüm çalışanların %40’ına ulaşabileceği tahmin edilmiştir. Ancak internet erişimi ve etkileşim oranı yüksek olan ülkelerde bu oran daha da yüksek olabilecektir. Yine 2014 yılında yapılan bir araştırmada ABD’deki freelance çalışanların sayısı toplam işgücünün daha şimdiden %34’ünü bulduğu ifade edilmiştir. İnternetin sağladığı kolay ve ucuz erişim olanağı freelance çalışanların giderek internet üzerindeki varlıklarının artmasında bir etken olacaktır.
Ülkemizde de internet erişimi son yıllarda artışına devam etmiş ve 2015 yılı TÜİK verilerine göre her on evin yedisinde internet bağlantısı olduğu ifade edilmiştir. İnternet üzerinden freelance gelir elde etme gayreti dünya da olduğu gibi ülkemizde de artmaya devam edecektir. Arık internet üzerindeki birçok blog yazısı ve videolar ile her hangi bir konuda içerik üretip pazarlamak kolaylaşmıştır. Ancak bu trendin artışı elbette Maliye İdaresi’nin de dikkatini çekecektir. Bu sebeple tam olarak KDV mükellefiyetliğine ilişkin yükümlülükler yerine getirilmese de kanaatimizce gelir vergisi bakımından yükümlülüklerin yerine getirilmesi açısından tedarikçi şeklinde çalışan freelancer siteleri, freelance çalışanların kayıt altına alınması bakımından örnek bir sistem olarak dikkate alınabilir.
Fotoğraflar: jfruscione.files.wordpress.com, i.kinjaimg.com, holykaw.alltop.com