E-Ticaret gibi internet üzerinden çeşitli şekillerde gelir elde edenler açısından yeni VUK (Vergi Usul Kanunu) Tasarısı neler getirmektedir, internet üzerinden gelir elde edenlerin mükellefiyet durumu nasıl olacaktır, usul yönünden nelere dikkat edilecektir.
Anahtar Kelimeler: e-ticarette iş yeri , e-ticaret vergi , VUK tasarısı , dijital ekonomi
Gelirin elde edildiği yerin her geçen gün biraz daha internet ortamına kaydığı günümüzde, söz konusu gelirlerin ve işlemlerin nasıl vergilendirileceği hususunda uluslar arası çapta hukuki çalışmalara da hız verilmiştir. Bunlardan en bilinenleri olan OECD Model Vergi Anlaşması ve son olarak BEPS (Base Erosion and Profit Shifting – Matrah Erozyonu ve Kar Aktarımı) Aksiyon Planı ile birlikte Türkiye’de OECD çatısında olması nedeni ile vergi mevzuatında güncelleme çalışmalarına başlamıştır. Genel olarak e-ticaret çatısı altında konuşulan internet üzerinden gelir elde edenler için söz konusu VUK tasarısı kanunlaşırsa ne gibi yenilikler mevcut olacaktır, ilgili maddeler belirtilerek açıklanmaya çalışılacaktır.
Uluslararası Anlaşmalar
MADDE 2-(1) Vergi kanunlarının uygulanmasında, usulüne göre yürürlüğe girmiş olan uluslararası anlaşmaların vergi ile ilgili hükümleri saklıdır.
İnternetin doğası gereği fiziki sınırlardan bağımsız olması nedeni ile burada gerçekleştirilecek gelir getirici faaliyetlerde siyasi sınırlardan bağımsız olarak yapılabilmektedir. Bu nedenle daha önceleri uluslar arası olarak gerçekleşen gelir getirici faaliyetlerin vergilendirilmesi adına hazırlanmış çifte vergilendirmeyi önleme anlaşmaları, e-ticaret gibi ülkeler arası gerçekleştirme imkanı çok yüksek olan alanlarda daha sık kullanılmaya başlanabilecektir. Ayrıca tabi olduğumuz OECD bünyesinde hazırlanmış BEPS gibi uluslar arası vergilendirme sorunlarını çözmeyi amaçlayan düzenlemeler, vergi sistemimize daha fazla sirayet edebilecektir.
İşe Başlamayı Bildirme
MADDE 125- (1) Aşağıda yazılı mükelleflerden (elektronik ortamda faaliyette bulunanlar dâhil) işe başlayanlar, durumu vergi dairesine bildirmeye mecburdur.
- a) Vergiye tabi ticaret ve sanat erbabı,
- b) Serbest meslek erbabı,
- c) Kurumlar vergisi mükellefleri,
ç) Kollektif ve âdi şirket ortaklarıyla komandit şirketlerin komandite ortakları.
Mevcut düzenleme de “aşağıda yazılı mükellefler” ifadesine özellikle söz konusu kazanç türlerini elektronik ortamda elde etse dahi anlamında bir ekleme yapılmıştır. Böylece “ben faaliyetimi internet üzerinden yapıyorum, her hangi bir bildirim yapmalı mıyım” şeklindeki soru işaretleri aydınlatılmak istenilmiştir.
Tüccarlarda İşe Başlamanın Belirtileri
MADDE 127- (1) Tüccarlar için aşağıdaki hallerden herhangi biri “işe başlama”yı gösterir.
- a) Bir iş yeri açmak (iş yeri açmaktan maksat, belli bir yerde veya elektronik ortam veya alanlarda bilfiil ticari veya sınai faaliyete geçmek demektir. Bir yerin ne maksatla olursa olsun sadece tutulmuş veya içinde tertibat ve tesisat yapılmakta olması iş yerinin açıldığını göstermez),
İnternet üzerinden elde ettiği kazanç türü “ticari” olan gerçek kişiler (tüzel kişi olması halinde her halükarda ticari kazanç olacağı tabidir) için yukarıda sayılan belirtilerin var olduğunun tespiti halinde, kanunun yasalaşması halinde geriye dönük olarak işe başlanmış olduğu kabul edilerek geriye dönük olarak vergi tarhiyatı yapılabilecektir.
Yürürlükte olan 213 Sayılı VUK’un 154. Maddesinde serbest meslek erbabının işe başlama belirtileri sayılmışsa da yeni VUK taslağında bu hükümler 128. Madde kapsamında aynı şekliyle kalmıştır. Yani serbest meslek erbabı için elektronik ortamda gelir elde edilmeye başlanması sayılmamıştır. Oysa kişinin ilmi veya ihtisas bilgisi ile ortaya çıkardığı ürün veya hizmetlerden internet üzerinden gelir etmesi mümkündür ve hali hazırda örnekleri mevcuttur. Çoğunlukla freelance olarak çalışan bu kişiler yazılım, arama motoru optimizasyonu (SEO), web tasarım gibi tamamen mesleki bir bilgiyi kullanarak gelir elde etmektedir. Bununla birlikte 2014 yılında yapılan bir araştırmada 2020 yılında genellikle serbest meslek kazanç türünde gelir elde eden freelance çalışanların tüm çalışanların %40’ına ulaşabileceği tahmin edilmiştir.
Söz konusu “elektronik ortam” ifadesinin ilgili maddeye eklenmesi veya eklenmemesi kanaatimizce mükellefiyet tesis edilmesi gerekliliğini etkilemese de yasa hükmünün açıklayıcı olması açısından önemlidir. Kanun Koyucu’nun “elektronik ortam” ifadesini sadece ticari kazanç elde edenler ile ilgili maddeye eklemiş olması, “acaba internet üzerinden elde edilen gelirlerin tamamı ticari kazanç hükmünde mi kabul edilecek” düşüncesini de ortaya çıkarabilecekse de taslak kanunun Elektronik Ortamda İş yeri başlıklı 130. Maddesinde elektronik ortamda yapılacak faaliyetlerde mesleki kazancı saymıştır.
İş Yeri
MADDE 129- (1) İş yeri, mağaza, yazıhane, idarehane, muayenehane, imalâthane, şube, satış yeri, atölye, depo, laboratuvar, sergi ve teşhir salonu, eğitim ve kurs yerleri, ev ofis, müzayede salonu, otel, kahvehane, eğlence ve spor yerleri, tarla, bağ, bahçe, çiftlik, hayvancılık tesisleri, dalyan ve voli mahalleri, tuzla, taş ve maden ocakları, şantiyeler, yük ve yolcu taşıma araçları, vapur büfeleri, mobil araçlar, elektronik ortam veya alanlar gibi ticari, sınai, zirai veya mesleki bir faaliyetin icrasına tahsis edilen veya bu faaliyetlerde kullanılan yerdir.
E-ticaretin yaygınlaşması yalnızca ülkemizde değil dünyada da “e-ticarette işyeri” nin neresi kabul edileceği tartışmalarını da ortaya çıkarmıştır. Ancak kanaatimizde beyhude olan bu tartışmada web sitesi gibi elektronik ortamı sadece bir araç kabul ederek kişinin fiziki ikametinin dikkate alınabileceği düşünülmektedir. Öyle ki taslak metni de internet üzerinden gelir elde eden özellikle freelance çalışanlara yol gösterici olacak “ev ofis – home office” ibaresi eklenmiştir. Bununla birlikte elektronik ortam da işyeri tanımına alınmıştır. Ancak elektronik bir ortamın işyeri kabul edilmesi ancak faaliyetin yapıldığı yer ile aynı konumda olması ile mümkündür. Nitekim elektronik ortam internet erişimi olan her yerdedir.
Elektronik ortamda iş yeri
MADDE 130- (1) İnternet, ekstranet, intranet ya da benzeri bir telekomünikasyon ortam veya aracının ticari, sınai veya mesleki faaliyete tahsis edilmesi veya bu faaliyetlerde kullanılması durumunda elektronik ortamda iş yeri oluşur.
(2) Maliye Bakanlığı, elektronik ortamda oluşan iş yerlerinin kapsamına ve mükellefiyetle ilgili ödevlerin yerine getirilmesine ilişkin hususları belirlemeye, elektronik ortamda oluşan işyerleri vasıtasıyla mal veya hizmet temininde ya da bunların bedelinin ödenmesinde aracılık yapan kişiler ile mal veya hizmetin alıcılarını ilgili vergilerin ödenmesinden müteselsilen sorumlu tutmaya ve uygulamaya ilişkin usul ve esasları belirlemeye yetkilidir.
Maliye İdaresi ilgili taslak madde de, elektronik ortamı işyeri kapsamına almak ile birlikte, elektronik ortamda işyerinin nasıl olacağı hususunda da açıklama yapmıştır. Ancak bu açıklamaya işyeri adresi olarak fiziki bir ikamet adresi kullanılacak mı hususunun eklenmesi daha açıklayıcı olabilecektir.
Adres Değişikliklerinin Bildirilmesi
MADDE 131- (1) Bu Kanunun 63 üncü maddesinde yazılı bilinen iş yeri adreslerini(elektronik ortamda olanlar dahil) değiştiren mükellefler, yeni adreslerini vergi dairesine bildirmeye mecburdur.
Yukarıda da değinildiği üzere adres konusunun fiziki mi yoksa sanal adreslerde dahil mi olacağı daha açık bir şekilde ifade edilmesi yararlı olacaktır.
İşletmede Değişikliğin Bildirilmesi
MADDE 133- (1) Aynı işletmeye dâhil bulunan iş yerlerinin (elektronik ortamda olanlar dahil) sayısında meydana gelen artış veya azalışları mükellefler vergi dairesine bildirmeye mecburdur.
Madde metninden de anlaşılabileceği üzere internet üzerinden gelir elde edenler sahibi oldukları web sitesi, mobil uygulama gibi sanal kazanç ortamlarında olan artış ve azalışları bildirmekle yükümlü olacaktır.
Tahsilat ve Ödemelerin Tevsiki
MADDE 195- (1) Mükellefler, muameleleri ile ilgili tahsilat ve ödemelerini bankalar, elektronik para kuruluşları, ödeme kuruluşları veya posta idarelerince düzenlenen belgelerle tevsik etmeye mecburdur.
Yürürlükte olan 213 Sayılı VUK’ta banka, benzeri finans kurumları veya posta idarelerine ek olarak, elektronik ortamda alış-verişin artması nedeniyle kullanımı yaygınlaşan elektronik ödeme araç ve kuruluşları da eklenmiştir. Elektronik para ibaresi akıllara son zamanlarda adı sıkça duyulan bitcoin’i çağrıştırsa da bu ifade tüzel varlığı olan kurumsal yapılar için söz konusu olacaktır.
Vergi Usul Kanunu’nda yapılması planlanan değişikliklerde çağımızın gelir getirici yöntemlerinin dikkate alınarak güncellenme çalışılması gayet olumlu bir yaklaşımdır. Ancak, internet kullanıcılarının fiziki konumlarının takibini (IP- İnternet protokol) oldukça güçleştiren teknik imkanlardan faydalandığı bir ortamda elektronik ortamın işyeri tanımı içine alınması, verginin nerede tarh edileceğinden öte ülkemiz açısından internet üzerinden elde edilen gelirlerin vergilendirilmesinde mukimlik sorununu ortaya çıkarabilecektir.
Kaynak:
213 Sayılı Vergi Usul Kanunu
Vergi Usul Kanunu Tasarısı
blog.hubstaff.com/freelancer-world-contract-work-becoming-new-norm
Fotoğraflar: njlawjournal.com, excelle.monster.com, biz.prlog.org