Dijital dünya haberlerinin yer aldığı mecralarda son zamanlarda sıklıkla rastlanan “Bitcoin” nedir? Neden tercih edilir? Bitcoin yeni bir para birimi olarak resmi kabul görmeli midir? Bitcoin teslimlerinde vergi var mıdır? Konu KDV yönünden ele alınacaktır.
Anahtar Kelimeler: Bitcoin KDV, Bitcoin Vergi , Dijital Ekonomi Vergi, Bitcoin Teslimlerinde Vergi
Bitcoin Nedir?
Bitcoin ülkesi olmayan ve her hangi bir resmi egemenlik gücünü temsil etmeyen, basımı/üretimi merkez bankasınca yapılmayan dijital kriptoloji tabanlı elektronik para çeşididir. Esasında söz konusu kripto paranın başka türevleri mevcut olsa da en çok bilineni Bitcoin’dir.
Bitcoin, 2009 yılında gerçek adı ve kim ya da kimler olduğu bilinmeyen bir kaynaktan üretilmiştir. Kısaca BTC olarak ifade edilir ve sekiz basamağa kadar bölünebilir. Örneğin 1,00000000 BTC veya 0,00000001 BTC olarak işlem yapılabilir. Tedavüle çıkabilecek maksimum Bitcoin sayısı ise kurucu/kurular tarafından 21 milyon ile sınırlandırılmıştır. Bitcoin elektronik para kuruluşlarınca kullandırılan ön ödemeli bir sisteme sahip değil bilakis kullanım şekli bakımından paranın kendisidir.
Bitcoin’in 27/10/2017 tarihi itibariyle, Türkiye’de faaliyet gösteren bitcoin borsalarındaki günlük işlem hacmi 26,228,819-TL’ye ulaşmıştır.
Ortaya Çıkış Nedeni?
Bitcoin’in ortaya çıkma nedeni olarak iki farklı görüş ileri sürülebilir. Buna göre;
İlk Görüş:
Bitcoin’in ortaya çıkış nedeni, 2008 yılında ABD’de başlayan mortgage krizi sonrası, piyasaları fonlama adına ABD hükümetinin para basması olabilir. Şöyle ki; ABD hariç tüm ülkeler enflastyonist bir ortama neden olmamak için para basımını sahip oldukları altın rezervine göre yaparlar. Altın rezervlerine karşılık gösterilemeyen para basımı ise enflastyonist bir ortam yaratacağı gibi söz konusu ülke parasına duyulan güveni de zedeleyecektir. ABD’nin 2008 yılında yaşanan krizde piyasaları rahatlatmak için büyük miktarda para basması zaten altın rezervi karşılığında basılmayan USD için bir güven tehdidi olarak görülmüş olabilir. Peki bunun sonucunda ortaya çıkabilecek durum nedir?
Söz konusu durumun sonucu olarak, iktisatta Grasham Yasası olarak bilinen “kötü para iyi parayı kovar” yönünde bir gerçekleşme beklenebilir. Bu yasanın kısaca anlamı, bir piyasa da altın ve gümüş paraların kullanıldığı düşünüldüğünde, külçe değeri daha yüksek olan altın tasarruf aracı olarak tercih edilip piyasadan çekilmeye başlanırken, gümüş para günlük işlemlerde kullanılan para olarak piyasada baskın bir dolaşım hacmine ulaşır. Böylece külçe değeri düşük olan gümüş para “kötü para” sıfatı ile külçe değeri yüksek olan altın parayı “iyi para” olarak piyasadan uzaklaştırmış olur. İşte ABD de, USD’nin kötü para pozisyonuna düşeceği beklentisi ile kendi “iyi para” sı Bitcoin’i ortaya çıkarmış olabilir.
İkinci Görüş:
İnternetin sunduğu geniş imkanlar nedeni ile geleneksel ekonomiden dijital ekonomiye kayış, işlemlerin büyük oranda kayıt altına alınmasının da yolunu açmış oldu. Bu durum kayıt dışı işlemlerin vergilendirilmesi bakımından hükümetlerin eline önemli bir koz vermiştir. İşlemlerin e-ticaret gibi yollarla giderek kayıt altında gerçekleşmesi kayıt dışı ekonomi açısından bir çıkış yolu aramayı mecbur kılmıştır. Böylece herhangi bir resmi otoriteye bağlı olmayan, işlemi yapanın kimliğinin tespit edilmesinin zor veya mümkün olmadığı dijital bir paranın ortaya çıkarılmış olması mümkündür. Tabi ilk görüş ile birlikte bu görüşün beraber bir sebepler silsilesi olması da olasıdır.
Neden Tercih Edilir?
Arkasında bir ülkenin egemenlik gücünü bulundurmayan, basıldığı merkez bankası olmayan, fiziki olarak hiçbir şeyin karşılığı olarak belirlenmemiş bir paranın tercih edilmesi ilk bakışta garip görünebilir. Ancak bu görünüm konuya hangi taraftan baktığınız ile ilgilidir. Olası tercih sebeplerini şöyle sıralayabiliriz;
- Blockchain yapısı sayesinde herhangi bir kuruluşa bağlı olmadan para transferi gerçekleştirilebilir,
- Blockchain üzerindeki işlemler bir yere kadar şeffaftır yani işlemi yapanın cüzdan numarasına ulaşılabilir, ancak cüzdan sahibinin gerçek kimliğine ulaşmak mümkün olmayabilir,
- Her çeşit kayıt dışı işlem içinde internetin tercih edilmeye başlanmış olmasının “deepweb” kavramını ortaya çıkarması ve bu sanal alem için bir dijital paranın varlığının zorunlu olması,
- Yasalarda henüz bu konuda düzenleme bulunmuyorken veya yasaklanmamış iken, vergisiz işlem yapmak, kazanç elde etmek denilebilir.
Bitcoin Teslimlerinde Vergi
KDV Kanunu’nun 1. Maddesine Türkiye’de yapılan ticari, zirai, sınai ve serbest meslek faaliyeti kapsamındaki işlemlerin KDV’nin kapsamında olduğu belirtilmiştir. Dolaysıyla normal şartlarda Bitcoin teslimleri de KDV kapsamındadır. Ancak Kanun Koyucu bazı işlemleri, her ne kadar kapsam dahilinde olsa da vergiden istisna etmiştir. Bu istisnalardan bir tanesi de KDV Kanunu’nun 17/4-g. Maddesinde para teslimlerinin KDV’den istisna edilmiş olduğudur. Bu doğrultuda dijital para birimi olan Bitcoin teslimlerinde de KDV istisnası söz konusu olacak mı sorusu akıllara gelebilecektir. Ancak bu sorunun cevaplanabilmesi için öncelikle KDV Kanunu bakımından “para” kavramının netleştirilmesi gerekmektedir.
Klasik anlamda bilinen paranın iki formu vardır, bunlar banknot ve ufaklık olarak bilinen madeni paralardır. Ülkemizde banknot basımı yetkisi merkez bankasına (TCMB) verilmişken, madeni para basma yetkisi ise Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğü’ne aittir. Ancak Bitcoin her iki para formuyla da ifade edilebilecek durumda değildir. Her hangi bir ülkeye ait para ile yapılan ön ödeme yolu ile edinilen elektronik paralar ile de karıştırılmamalıdır. Kavram olarak kripto para başlığının altında yer alan yeni bir para birimidir.
6493 Sayılı Ödeme ve Menkul Kıymet Mutabakat Sistemleri, Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para Kuruluşları Hakkında Kanun ile paranın kanuni tanımı “elektronik form” için yapılmıştır. Buna göre anılan kanunda elektronik para, elektronik para ihraç eden kuruluş tarafından kabul edilen fon karşılığı ihraç edilen, elektronik olarak saklanan, bu Kanunda tanımlanan ödeme işlemlerini gerçekleştirmek için kullanılan ve elektronik para ihraç eden kuruluş dışındaki gerçek ve tüzel kişiler tarafından da ödeme aracı olarak kabul edilen parasal değeri olarak ifade edilmiştir. Ancak daha önceki bölümlerde de belirtildiği üzere Bitcoin’i üreten bir kuruluş yoktur.
KDV Kanunu’nda ise para kavramının kapsamına dair bir açıklama bulunmamaktadır. Para kavramından kastın ne olduğu, ilgili Kanun’un genelinden, birimlere ayrılabilen, standart olan ve kanun ile kabul görmüş değişim aracı olduğu çıkarılmaktadır. Para kavramının diğer kanunlarımızda da açık bir tanımı olmadığı gibi olsa dahi KDV Kanunu’nun ilgili istisna maddesinden yararlanmak için başka bir kanuna atıfta bulunmak mümkün değildir. Çünkü KDV’nin 19. Maddesine göre bu kanundaki istisnaların uygulanması yalnızca KDV Kanuna hüküm eklemek yolu ile söz konusu olduğu belirtilmiştir.
Bitcoin’in genel özelliklerine bakıldığında bir ülkenin egemenlik gücünü temsil etmesinin dışında paranın iktisat biliminde genel kabul görmüş özelliklerini taşımaktadır. Bunun yanında yine iktisat biliminde kabul gören paranın fonksiyonları da Bitcoin’de mevcuttur. Bunlar;
- Değişim aracıdır,
- Değer ölçüsüdür,
- Yatırım ve tasarruf aracıdır.
Bitcoin fonksiyon olarak para kavramına tartışmasız olarak dahil edilse de özellikleri bakımından mevcut kanunlarımıza göre para kavramına dahil edilebilirliği tartışmalı olacaktır. Çünkü Bitcoin’in gerek yerel hukukta gerekse de uluslar arası hukukta genel kabul görmüşlüğü yoktur. Bitcoin’in bir para birimi olduğu konusunda İngiltere ve Avrupa Birliği Adalet Divanı hem fikir iken, Avustralya, Norveç ve Brezilya Bitcoin’in bilinen anlamdaki para mahiyetinde olmadığı yönünde kararlar almıştır.
Sonuç olarak Bitcoin teslimlerinde KDV hesaplanması ve hesaplanmaması için kendi içinde haklı nedenler mevcuttur. Ülkemizde Bitcoin’in takası bir yana borsasının dahi olduğu göz önüne alındığında, artık bu konuda net bir yasal düzenlemenin yapılması gerektiği açıktır. Ancak kesin olan şey, Bitcoin’in KDV karşısındaki durumunun ancak söz konusu kanunda açıkça yer alması ile mümkün olacağıdır.
Kaynak:
http://www.chip.com.tr/haber/bitcoin-nedir-ne-ise-yarar_44828.html
TAŞDÖKEN, Serdar, “Dijital Para Bitcoin’in KDV’si” Vergi Dünyası, Sayı: 417
Fotoğraflar: d.ibtimes.co.uk, cointelegraph.com,